Przesłanki orzeczenia rozwodu

Analizując temat przesłanek orzeczenia rozwodu, rozważania należy rozpocząć od przywołania regulacji prawnej bezpośrednio statuującej powołaną instytucję, a mianowicie art. 56 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.

Art.  56

§1. Jeżeli między małżonkami nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia, każdy z małżonków może żądać, ażeby sąd rozwiązał małżeństwo przez rozwód.

W najprostszych słowach rozwód polega na rozwiązaniu małżeństwa. Zgodnie z twierdzeniami licznych fachowych opracowań, instytucja rozwiązania małżeństwa jest tak samo stara jak samo małżeństwo. Co więcej, obserwując zmiany regulacji prawnej instytucji rozwodu stwierdzić potrzeba, że przypisuje ona coraz większe znaczenie woli stron, zmierzając tym samym do ograniczenia kompetencji organów władzy.

Przesłanką konieczną orzeczenia rozwodu jest zupełny i trwały rozkład pożycia małżeńskiego. Od przedstawionej przesłanki nie ma wyjątków, jest ona bezwzględna. Owo pożycie małżeńskie można interpretować jako szczególnego rodzaju wspólnota duchowa, fizyczna i gospodarcza. Zauważenia wymaga również twierdzenie, że rozkład pożycia małżeńskiego jest raczej procesem rozciągniętym w czasie niż jednorazowym zdarzeniem.

O zupełności rozkładu pożycia małżeńskiego możemy mówić, jeżeli pożycie małżeńskie ustało na wszystkich płaszczyznach, a przejawia się ono ustaniem więzi duchowej – uczuciowej, fizycznej – intymnej oraz gospodarczej.

Aby przyjąć, że pomiędzy małżonkami ustała więź duchowa nie jest koniecznym uznanie, że małżonkowie są nastawieni do siebie wrogo, czy też niechętnie. Często może bowiem dochodzić do sytuacji, w których małżonkowie utrzymując ze sobą poprawne relacje, faktycznie nie są połączeni żadną więzią uczuciową, a w miarę przyzwoite relacje zachowują jedynie w interesie potomstwa, chcąc oszczędzić im niejednokrotnie ciężkich konsekwencji, które niesie ze sobą fakt rozwiązania małżeństwa. Istotnym jest również, że nie jest obligatoryjne ustanie więzi duchowej po stronie każdego z małżonków, wystarczającym jest ustanie więzi duchowej po stronie jednego z małżonków.

Przechodząc do więzi fizycznej pomiędzy małżonkami, a najprościej interpretując ją jako utrzymywanie stosunków fizycznych pomiędzy nimi, wskazać potrzeba, że ustanie powołanej może stanowić przesłankę rozpadu małżeństwa, jednakże może mieć również charakter usprawiedliwiony. Wbrew pozorom, pomimo względnej łatwości w identyfikowaniu ustania omawianej więzi, wielu trudności mogą nastręczyć różne sytuacje faktyczne, które przy nie dość wnikliwym rozeznaniu mogą iluzorycznie wskazywać na jej brak. Z łatwością można bowiem wyobrazić sobie sytuację, w której współżycie fizyczne pomiędzy małżonkami podyktowane jest zastraszaniem, czy nawet pewnego rodzaju uzależnieniem gospodarczym.

Natomiast więź gospodarcza pomiędzy małżonkami najczęściej utożsamiana jest z prowadzeniem wspólnego gospodarstwa domowego, wspólnym zamieszkiwaniem, przygotowaniem posiłków, posiadaniem wspólnego majątku. Istotnym jest, iż przy ustaniu więzi duchowej i fizycznej, a także w obliczu istnienia jedynie więzi gospodarczej, Sąd może stwierdzić, iż pożycie małżonków zupełnie ustało, ponieważ istniejąca więź gospodarcza objawiająca się na przykład we wspólnym zamieszkaniu małżonków spowodowana jest jedynie kwestiami materialnymi – brakiem możliwości zapewnienia sobie innego ośrodka życia, czy chociażby związana jest z koniecznością spłaty wspólnie zaciągniętego kredytu mieszkaniowego. Niemniej jednak pamiętać należy, iż zmiana ustroju majątkowego małżonków ze wspólności na rozdzielność majątkową, nie może być utożsamiana z zerwaniem więzi gospodarczej.

Co do trwałości odnoszącej się do rozkładu pożycia małżeńskiego, należy interpretować ją jako brak perspektyw na powrót małżonków do wspólnego pożycia. Znamiennym jest też, iż trwałość rozkładu pożycia małżeńskiego można jedynie stwierdzić w sytuacji, gdy rozkład pożycia jest już zupełny.

Pomocnym do stwierdzenia zaistnienia trwałości rozkładu pożycia małżeńskiego, jest czas jego trwania, aczkolwiek nie jest to kryterium wyłączne, a jedynie pomocnicze. Ze stwierdzeniem trwałości rozkładu pożycia małżeńskiego nieodzownie związane musi być ustalenie, że powrót małżonków do pożycia jest bezwzględnie wyłączony.

Podsumowując, stwierdzić potrzeba, iż każdy stan faktyczny dotyczący rozkładu pożycia małżeńskiego, a w konsekwencji ewentualne orzeczenie Sądu uwzględniające powództwo o rozwód, wymaga wnikliwej i dogłębnej analizy. Oczywistym jest, iż każda sprawa dotykająca materii rozwodu jest inna, co powoduje konieczność indywidualnego podejścia do sprawy celem odpowiedniego zidentyfikowania problemu i podjęcia stosownych działań.